Cine Δράση : 14η Συνάντηση σεμιναρίου "Η Κωμωδία στο Σινεμά"

 

Στην 14η  συνάντηση του σεμιναρίου «Η Κωμωδία στο Σινεμά» που οργανώνει το Cine Δράση και θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 6  Φεβρουαρίου 2024,  στις 8:30’μμ ζωντανά στο στέκι της Δράσης και διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας Zoom, ολοκληρώνουμε τη συζήτηση για την ιταλική κωμωδία.  Βλέπουμε  αποσπάσματα από ταινίες και συζητάμε το έργο των Πάολο Βιλάτζιο  και Ρομπέρτο Μπενίνι

Πάολο Βιλάτζιο  (Paolo Villagio Δεκέμβριος 1932-  Ιούλιος 2017)

Ο Paolo Villaggio ήταν από τους πιο αγαπητούς ηθοποιούς, συγγραφείς, σκηνοθέτες, τραγουδιστές και σεναριογράφους στη γειτονική χώρα. Εργάστηκε σε περισσότερες από 80 ταινίες και τηλεοπτικές σειρές.  Σαν o μεγαλύτερος κληρονόμος της κωμωδίας  slapstick στην Ιταλία προσάρμοσε στα εκεί δεδομένα το έπος του απογοητευμένου αλλοτριωμένου εργάτη της φτωχής τάξης. Έτσι ο αντιήρωάς του, που προσωποποιείτε στον Φαντότσι, είναι ο αιώνιος χαμένος χαρακτήρας, που προσιδιάζει περισσότερο στο σύγχρονο άνθρωπο από τους ιππότες των μεσαιωνικών επών. Ο Villaggio μετέτρεψε το μελόδραμα και τον σκληρό νεορεαλισμό της Ιταλίας σε κωμωδία, ένα είδος Τσάρλι Τσάπλιν χωρίς αίσιο τέλος ή ηθικό δίδαγμα. Έκανε το ντεμπούτο του ως τηλεοπτικός κωμικός και έπαιξε στο «Brancaleone alle Crociate» (1970) του Mario Monicelli. Στο βιβλίο του «Fantozzi» (1971) συγκέντρωσε μικρές ιστορίες για τις κακοτυχίες ενός ταπεινού, εργάτη θύμα της δικής του προθυμίας για εκμετάλλευση και ενός εξαιρετικά σκληρού πεπρωμένου. Το βιβλίο έγινε μπεστ σέλερ και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο στις  επιτυχημένες ταινίες: «Fantozzi» (1975) και «Il Secondo Tragico Fantozzi» (1976) και τα δύο σε σκηνοθεσία του Luciano Salce με συν-σεναριογράφους τους Leonardo Benvenuti και  Piero De Bernardi. Το πρώτο παρουσιάζει τη σκηνή του καθημερινού αγώνα του Φαντότσι  να φτάσει στην ώρα του στη δουλειά, να συμμετέχει στους αγώνες ποδοσφαίρου και  τένις της εταιρείας, στον αγώνα μπιλιάρδου με τον ιδιοκτήτη της και το μάταιο φλερτ του με μια συνάδελφό που ζει το αποκορύφωμα του σε ένα μοιραίο δείπνο σε γιαπωνέζικο εστιατόριο. Η ταινία διαθέτει μερικά από τα καλύτερα φαρσικά σκετς και  τελειώνει με μια γελοία απόπειρα αυτοκτονίας.

Καθώς ο χαρακτήρας του Fantozzi έγινε εθνικός αντιήρωας, ο Villaggio  σκηνοθετεί ο ίδιος το «Fantozzi Contro Tutti» (1980) με συν-σεναριογράφους τους Benvenuti, Bernardi και Neri Parenti. Ο Parenti σκηνοθέτησε όλες τις επόμενες ταινίες «Fantozzi»: «Fantozzi Subisce Ancora» (1983), μια άλλη ξεκαρδιστική φάρσα στην οποία η κόρη του μένει έγκυος από έναν σίριαλ σαγηνευτή. «Superfantozzi» (1986) όπου αναθεωρεί μια σειρά ιστορικών γεγονότων όπως η Δημιουργία του κόσμου,  τα θαύματα του Ιησού, το Μαραθώνιο, την προσάρτηση της Ρώμης στην Ιταλία και άλλα. «Fantozzi va in Pensione» (1988), όπου ένας φτωχός λογιστής προσπαθεί μάταια να προσαρμοστεί στη ζωή  του συνταξιούχου και τελικά πληρώνει την εταιρεία να τον επαναπροσλάβει. «Fantozzi alla Riscossa» (1990), όπου ο Fantozzi επιλέγεται ως ένορκος σε μια δίκη της μαφίας. «Fantozzi in Paradiso» (1993), ίσως η πιο μελαγχολική της σειράς, στην οποία ακόμα και η γυναίκα του τον λυπάται καθώς όλοι θεωρούν ότι έχει μόνο μια εβδομάδα ζωής. «Il Ritorno» (1996), στο οποίο αποφυλακίζεται ακριβώς την ώρα που θα παρακολουθήσει τον τελικό του παγκοσμίου κυπέλλου αλλά πεθαίνει μπροστά στην τηλεόραση. Όλα  σε σενάριο της ίδιας τετράδας και  το καθένα αποτελείται από μια σειρά φάρσες για την απελπιστικά άσκοπη ζωή ενός κακομοίρη υπαλλήλου, που τον κακομεταχειρίζονται.

Ο χαρακτήρας του Fantozzi συνέχισε την ιταλική παράδοση της μεσαιωνικής «commedia dell'arte», ενώ δανειζόταν το καταστροφικό χιούμορ των slapsticks του βωβού κινηματογράφου προσαρμόζοντας και τα δύο στην κωμικοτραγική κατάσταση των πολιτών  που συνθλίβονται από την τεράστια γραφειοκρατία. Το «Fracchia la Belva Umana» (1981), πάλι σε σκηνοθεσία Parenti και σενάριο των Benvenuti- De Bernardi, εισήγαγε έναν άλλο τηλεοπτικό χαρακτήρα που δημιούργησε ο Villaggio: εδώ, ο αξιολύπητος αποτυχημένος υπάλληλος συνοδεύεται από έναν άλλον χαρακτήρα, ακριβώς αντίθετο του, έναν  βάναυσο δολοφόνο. «Ho Vinto la Lotteria di Capodanno» (1989), ξεκαρδιστική κωμωδία, σκηνοθετημένη επίσης από τον Parenti και σενάριο της συνηθισμένης ομάδας. Το «La Clonazione» (1999) ήταν η πρώτη ταινία Fantozzi με διαφορετικούς σεναριογράφους και σκηνοθέτη τον Domenico Saverni.

Ρομπέρτο Μπενίνι (Roberto Benigni  27 Οκτωβρίου 1952).

 Ο δημιουργός και πρωταγωνιστής της ταινίας «Η ζωή είναι ωραία», Ρομπέρτο Μπενίνι, είναι με διαφορά ο διασημότερος σύγχρονος κωμικός και σκηνοθέτης της Ιταλίας στο εξωτερικό, ενώ στη χώρα του συγκεντρώνει τα φώτα της δημοσιότητας όχι μόνο για το καλλιτεχνικό του έργο, αλλά και για τις δημόσιες παρεμβάσεις του, οι οποίες συχνά τον φέρνουν στο στόχαστρο της κριτικής. Γεννήθηκε το 1952 και κοντά στο Αρέτσο της Τοσκάνης, γιος φτωχού καλλιεργητή που είχε υπάρξει αιχμάλωτος στρατοπέδου εργασίας των ναζί, εμπειρία που θα επεξεργαζόταν καλλιτεχνικά λίγες δεκαετίες αργότερα. Από καθολική οικογένεια, ο Μπενίνι ήταν παπαδοπαίδι μικρός και αργότερα φοίτησε σε θεολογικό σεμινάριο των Ιησουιτών στη Φλωρεντία, που εγκατέλειψε μετά την μεγάλη πλημμύρα της πόλης το 1966, για να σπουδάσει λογιστική.

Ο κόσμος του θεάτρου όμως ήταν η μεγάλη του αγάπη, γι’ αυτό ξεκίνησε να εργάζεται ως βοηθός δαχτυλουργού και μετά ως μέλος ενός underground θιάσου. Γνωστός άρχισε να γίνεται τη δεκαετία του 70′ με τη σειρά «Televacca» που κόπηκε από τη λογοκρισία καθώς και με τη σατιρική κωμωδία «Αγαπώ τον Μπερλίνγκουερ» (1977). Η πρώτη ταινία την οποία έγραψε, σκηνοθέτησε και ανέλαβε τον πρωταγωνιστικό ρόλο ήταν το «Mε ταράζεις» (1983) στο πλευρό της Νικολέτα Μπράσκι, συζύγου του, σκηνοθέτη και συμπρωταγωνίστριας στη γνωστότερη ταινία του. Μετά την ταινία «Το Τέρας» (1988), ακολούθησε μια σατιρική κωμωδία για τη Μαφία με τίτλο «Τζόνι ο οδοντογλυφίδας» που έγινε μεγάλη εμπορική επιτυχία στην Ιταλία και τον έκανε γνωστό στην Ευρώπη χάρη στην ομοιότητα των εκφράσεών του με εκείνες του ειδώλου του, Τσάρλι Τσάπλιν. Στις ΗΠΑ παρέμεινε σχετικά άγνωστος παρότι εμφανίστηκε σε δύο ταινίες του Jim Jarmusch τη δεκαετία του ‘80 καθώς και στο «Ροζ Πάνθηρα» του Edward Blake (1993). Η καθιέρωσή του ήρθε με τη δραματική κομεντί «Η ζωή είναι ωραία» όπου υποδύεται έναν Ιταλοεβραίο που προσπαθεί να πείσει το μικρό του γιο πως ο εγκλεισμός τους στο στρατόπεδο των Ναζί είναι ένα είδος παιχνιδιού. Η ταινία στηλιτεύτηκε από    μερίδα του κοινού και των κριτικών    για την «ελαφρότητα» με την οποία πραγματεύτηκε το Ολοκαύτωμα και τις ιστορικές ανακρίβειες που τη συνοδεύουν (όπως πχ ότι ανακηρύσσει τον αμερικανικό στρατό ως απελευθερωτή του Άουσβιτς). Αλλά η συγκινητική ιστορία του μίλησε τις καρδιές των θεατών και της Ακαδημίας που του απένειμε Βραβείο Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και Βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου. Έτσι ο Μπενίνι έγινε ο πρώτος μη Αμερικανός που απέσπασε αγαλματίδιο για την ερμηνεία του σε ξενόγλωσση ταινία μετά τη Σοφία Λόρεν.

Σημαντική εμπορική επιτυχία είχε και η εμφάνισή του στο «Αστερίξ και Οβελίξ εναντίον Καίσαρα» στο ρόλο του Ρωμαίου στρατηγού (1999). Γνωστές διεθνώς έγιναν κι οι ταινίες του «Πινόκιο» (2020) και «Ο Τίγρης και το Χιόνι» (2005) όπου προσπαθεί να καταγγείλει τον πόλεμο του Ιράκ με ένα εύρημα παρόμοιο με εκείνο της Οσκαρικής του ταινίας με λιγότερο εύστοχο τρόπο. Η τελευταία διεθνής του συμμετοχή ήταν στην ταινία του Γούντι Άλεν «Στη Ρώμη με αγάπη» (2012). Οπαδός του ευρωκομμουνιστικού ΙΚΚ και προσωπικός φίλος του Ενρίκο Μπερλίνγκουερ, ο Μπενίνι ακολούθησε την πορεία πολλών ομοϊδεατών του στην πλήρη ενσωμάτωση κι αποδοχή του συστήματος.